Leven op straat schaadt je gezondheid, je wordt er letterlijk ziek van. Maar hoe genees je ervan? Voor Straatverplegers (SV) is het antwoord eenvoudig: een eigen woonst is essentieel om te leven en om op lange termijn gezond te blijven. Dakloosheid is dan ook veel meer dan een sociaal probleem – het is een volksgezondheidsprobleem.
In 2021 overleden 76 mensen op straat of als gevolg van een lang leven op straat. De gemiddelde leeftijd van dakloze mensen is 50 jaar terwijl de gemiddelde leeftijd van de Belgen rond de 80 ligt. Hoe komt het dat mensen die op straat leven, zo vroeg sterven?
Een blik op de statistieken van Straatverplegers geeft het begin van een antwoord op die vraag: op de 61 (ex-) dakloze mensen die wij eind 2021 intensief in Brussel opvolgden (zowel op straat als aan huis), leden 46 aan chronische fysieke gezondheidsproblemen, 47 hadden mentale gezondheidsproblemen, 48 gaven toe verslaafd te zijn en 80% onder hen (bijna 50 personen) hadden tegelijkertijd twee van deze drie problemen. Alles bij elkaar genomen, hadden ze 114 aandoeningen, waarvan 15% van de spijsvertering, 13% van de luchtwegen en 13% van de bloedsomloop.
Autopsieën zijn zeldzaam
Als we daarna naar de belangrijkste doodsoorzaken kijken, voor zover bevestigd door diagnoses of autopsieën (die in België weinig gebeuren), dan zien we veel overlijdens als gevolg van agressie en zelfmoord, overdoses en de gevolgen van chronisch alcoholmisbruik. Verder zijn er de overlijdens veroorzaakt door weersomstandigheden: onderkoeling tijdens de winter, uitdroging bij hittegolven. Dankzij het “Winterplan” zijn er overigens in de winter niet meer doden dan in de zomer.
Wat de oorzaken ook zijn, volgens Pierre Ryckmans, de medische coördinator bij Straatverplegers, is de remedie eenvoudig : “Huisvesting is deel van de behandeling - een uiterst belangrijk element voor de overleving en de bescherming van de gezondheid op langere termijn. Want bij zich thuis vinden de mensen de nodige privacy en intimiteit om zich te verzorgen, veiligheid, bescherming tegen weersomstandigheden, betere slaap- en eetgelegenheid, gemakkelijkere lichaamsverzorging en medisch opvolging, versterkt zelfvertrouwen, op den duur minder verslaving, enz. De voordelen voor de gezondheid zijn duidelijk en liggen voor de hand.”
Huisvesting = minder risico’s
Hij voegt eraan toe : “We weten dat veel risico’s al verminderen zodra we mensen opnieuw een woning kunnen geven – en naarmate ze er langer verblijven, nemen die risico’s nog verder af. Dat betreft vooral risico’s verbonden aan alcohol- en drugsgebruik, evenals aan mentale gezondheidsproblemen. Sommige risico’s verminderen heel snel: agressie, ongelukken, weersomstandigheden (koude, hitte). Extrapolerend zou je kunnen zeggen dat het werk pas begint als de mensen gehuisvest zijn, ook al is er eerder op straat al het een en ander gedaan.”
We stellen bij Straatverplegers evenwel ook vast dat de gezondheidsrisico’s enigszins toenemen tijdens de eerste maanden van de huisvesting. Dat komt voornamelijk doordat de mensen in hun woning hun gewoontes helemaal omgooien, wat tijdelijk een groter gezondheidsrisico kan veroorzaken.
“Op lange termijn is heel veel werk te verrichten. Het kan gebeuren dat plots kanker wordt vastgesteld. Niet als gevolg van de huisvesting, maar omdat de patiënt voordien geen acht sloeg op de symptomen. Die moest immers aan zoveel andere dingen denken om te overleven. Als z/hij eenmaal een veilig onderdak heeft gevonden, wordt dat probleem minder nijpend en komen andere zaken aan het licht die tot dan onopgemerkt bleven.
Gelukkig zien we dat de gezondheid van deze mensen eigenlijk niet zo slecht is. En dat is eerder goed nieuws », zegt Pierre Ryckmans
Ook al beschikken we over al deze gegevens, eigenlijk heeft niemand een goed overzicht van de doodsoorzaken in Brussel, noch onder de mensen die op straat leven, noch onder hen die al gehuisvest zijn. Daarom denken wij dat meer systematisch onderzoek nodig is naar de oorzaken van (voortijdig) overlijden. Als we niet weten wat we bestrijden, komen we niet vooruit.
Verstrekte gezondheidszorgStraatverplegers heeft in 2023 in Brussel en Luik 2.873 keer geholpen met een behandeling, een advies of met een doorverwijzing: deze drie diensten worden bij elk contact verleend.
Een aantal patiënten brachten we in contact met een behandelende arts - anderen met een psychiater. Of hielpen we aan een gezondheidskaart. |
Wil je meer weten?
Ontdek meer in detail hoe we werken via onze rubriek "Vraag er op los".
Vraag er op los