10 oktober: een dag om geestelijke gezondheid en dakloosheid met elkaar te verbinden
Op 10 oktober vieren we zowel de Werelddag voor Geestelijke Gezondheid als de Internationale Dag tegen Dakloosheid. Twee strijdpunten die te vaak los van elkaar worden gezien, terwijl ze nauw met elkaar verbonden zijn.
Op straat leven betekent leven in onzekerheid, isolatie en angst. Het betekent voortdurende stress die lichaam en geest aantast. En als je geestelijke gezondheid wankelt, zonder hulp of zonder woonst, wordt het bijna onvermijdelijk dat je op straat terechtkomt.
Bestaansonzekerheid is niet alleen een sociale kwestie — het is een kwestie van volksgezondheid.
Dakloosheid en geestelijke gezondheid: een vicieuze cirkel
In België kampt één op de drie dak- en thuisloze mensen met psychische problemen. Voor wie daadwerkelijk op straat slaapt, loopt dit cijfer op tot meer dan 60%.
Bij Straatverplegers zien onze teams hetzelfde: bijna 70% van onze patiënten heeft een psychische stoornis, waarvan een kwart ernstige psychiatrische aandoeningen zoals psychose, schizofrenie of posttraumatische stressstoornis.
Het leven op straat verergert bestaande problemen en veroorzaakt nieuwe. De constante angst, het slaapgebrek, de agressie, de schaamte — allemaal onzichtbare trauma’s die diepe sporen nalaten.
En omgekeerd: wie lijdt aan een psychische stoornis, vindt nog moeilijker een woonst of een baan, waardoor de uitsluiting blijft duren.
Help ons op straat aanwezig te blijven - doe een gift
Uitsluiting is ook een kwestie van beleid
Geestelijke gezondheid is niet alleen een medische, maar ook een politieke kwestie. Achter individueel leed gaan collectieve keuzes schuil.
Al jaren schrappen overheden psychiatrische bedden, laten ze de lokale geestelijke gezondheidszorg aftakelen en sluiten ze instellingen. Tegelijkertijd stijgen de huurprijzen explosief, raken de OCMW’s overbelast en worden de openbare diensten verzwakt.
Elke besparing op huisvesting, elke hervorming die de toegang tot uitkeringen of zorg beperkt, maakt het psychisch nog moeilijker. De straat is het grootste psychiatrische ziekenhuis van Brussel geworden — zonder muren, zonder bedden, zonder artsen.
Een woonst: de eerste stap naar geestelijke gezondheid
Een woonst is meer dan een dak boven je hoofd: het is een plek van veiligheid, stabiliteit en herstel.
Onderzoek en praktijkervaring tonen aan dat toegang tot een stabiele woonst de geestelijke gezondheid verbetert, crisissen vermindert en duurzame zorg mogelijk maakt.
“Zodra de stress van het overleven op straat wegvalt, kunnen we eindelijk de onderliggende stoornissen identificeren,”, zegt het psychologenteam van Straatverplegers.
Maar de meest kwetsbare mensen hebben vaak de moeilijkste toegang tot psychiatrische zorg. De procedures zijn ingewikkeld, de afspraken star, de structuren overbelast. Dit systeem geneest niet – het sluit uit.
Geen einde aan dakloosheid zonder toegang tot geestelijke gezondheidszorg
Een einde maken aan dakloosheid is geen utopie, maar een politieke keuze. Dat vraagt moed en middelen.
België moet zijn geestelijke gezondheidszorg toegankelijker maken voor iedereen, betaalbare en duurzame huisvesting ontwikkelen en zorgen voor betere samenwerking tussen de sociale, medische en huisvestingssectoren.
Want huisvesting is zorg. En geestelijke gezondheid is een recht. Een samenleving die haar zieken buiten laat slapen, heeft geen gebrek aan middelen — ze heeft een gebrek aan wil.