Een ambitieuze Europese belofte
Een sterke samenleving wordt door alle burgers samen opgebouwd. Als sommigen op straat moeten slapen, moeten de plannen worden bijgesteld. Met de Verklaring van Lissabon beloofde de Europese Unie een fundament te leggen voor toegang tot fatsoenlijke huisvesting voor iedereen.
In juni 2021, tijdens het Portugese voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, ondertekenden diverse landen de Verklaring van Lissabon. Hierin verbinden zij zich, op basis van vijf prioriteiten, ertoe tegen 2030 dakloosheid in heel Europa uit te bannen.
Ontdek de Verklaring van Lissabon
Een realiteit die haaks staat op de beloftes
De werkelijkheid spreekt echter boekdelen: dakloosheid neemt in Europa alleen maar toe. Momenteel hebben bijna 1,3 miljoen mensen in Europa geen woning. In Frankrijk en Duitsland is het aantal dakloze mensen in slechts enkele jaren tijd verdubbeld.
Van Brussel tot Warschau, via Barcelona en Dublin, blijft geen enkele hoofdstad gespaard. De oorzaken zijn niet ver te zoeken: een tekort aan woningen, explosief stijgende huurprijzen, strengere sociale regels, de gevolgen van COVID-19 en het politieke onvermogen de migratiestromen op te vangen.
Het bewijs dat oplossingen werken
De Scandinavische landen tonen echter aan dat effectieve actie mogelijk is. Finland heeft dakloosheid aanzienlijk teruggedrongen dankzij het "Housing First"-principe, waarbij vanaf het begin een stabiele woning en passende begeleiding worden geboden. Dit model werkt wanneer het volledig door de overheid wordt ondersteund.
Elders in Europa wordt dit model echter soms in twijfel getrokken. In Hongarije bijvoorbeeld wordt dit beleid niet meer door de staat ondersteund. De opkomst van extreemrechts in diverse landen bemoeilijkt bovendien het werk van organisaties en ondermijnt de rechten van de meest kwetsbaren. Daarom moeten solidariteit en wederzijdse hulp sterker dan ooit verdedigd worden.
Doe nu een gift en steun onze actie
België en zijn verantwoordelijkheden
Dakloosheid kan worden beëindigd, maar dit hangt af van politieke keuzes. In België lijkt de doelstelling voor 2030 moeilijk haalbaar. Met bijna 50 000 dakloze mensen zou België vandaag dagelijks bijna 30 mensen aan duurzame huisvesting moeten helpen om dit doel te bereiken.
In juni 2024 vonden in België verkiezingen plaats. Sindsdien wacht men nog steeds op een effectief sociaal en huisvestingsbeleid. Hoewel alle Franstalige partijen zich hebben uitgesproken voor "Housing First", blijken in de praktijk middelen voor sociale huisvesting en organisaties teruggeschroefd te worden. In Brussel ontbreekt nog altijd een regering, wat ernstige gevolgen heeft voor verenigingen en het huisvestingsbeleid. Het voorbeeld van het Brussels Huisvestingsfonds, dat alle nieuwe hypotheekaanvragen heeft opgeschort wegens gebrek aan financiële garanties, toont dit duidelijk aan.
Openbare huisvesting als sleutel tot de oplossing
Openbare huisvesting blijft essentieel om mensen duurzaam te huisvesten. De particuliere markt wordt onbetaalbaar, zelfs voor wie een inkomen heeft. Vooral in grote steden stijgen de huurprijzen zo sterk dat steeds meer huishoudens uitgesloten raken.
Onlangs bracht het Internationale Festival voor Sociale Huisvesting in Dublin experts uit de hele wereld samen. Hun conclusie was helder: er zijn meer openbare woningen nodig om dakloosheid effectief te bestrijden.
Lokale initiatieven tonen de weg
In Brussel werd in samenwerking met verenigingen een quotum sociale woningen voor dakloze mensen ingevoerd, waardoor projecten rond "Housing First" voortgezet konden worden. Momenteel wordt gewerkt aan uitbreiding van dit model naar Wallonië. Dergelijke initiatieven verdienen navolging in heel Europa.
In Brussel heeft de verenigingssector bovendien een masterplan ontwikkeld om dakloosheid definitief te beëindigen. Nu is alleen nog politieke wil nodig om dit plan ook effectief uit te voeren. Onze regeringen mogen niet bezuinigen op sociale huisvesting. Integendeel: er moeten meer woningen worden gerenoveerd en gebouwd om aan de groeiende behoefte te voldoen.
Een Europese dynamiek die versterkt moet worden
In maart 2024 kwamen Europese ministers van Huisvesting samen in Luik, waar zij de Verklaring van Luik ondertekenden, met als doel betaalbare, fatsoenlijke en duurzame huisvesting in heel Europa.
Sindsdien heeft de Europese Unie haar eerste commissaris voor Huisvesting benoemd, Dan Jørgensen, verantwoordelijk voor het opstellen van een Europees plan voor betaalbare huisvesting en ondersteuning bij woningbouwprojecten.
De Europese betrokkenheid groeit: onlangs ontmoette de Europese Alliantie van Burgemeesters voor Huisvesting commissaris Jørgensen en vroeg hem om de oprichting van een fonds van 300 miljard euro voor huisvesting. Burgemeesters uit Gent, Parijs, Lissabon en Warschau benadrukten daarbij dat de huisvestingscrisis een sociale en politieke noodsituatie vormt.
Solidariteit in plaats van onverschilligheid
De Verklaring van Lissabon is een krachtige belofte: het beëindigen van dakloosheid. Maar om deze belofte waar te maken, zijn nu concrete maatregelen nodig. Meer dan een miljoen mensen in Europa leven op straat of in onaanvaardbare omstandigheden. Er bestaan oplossingen. Nu is politieke ambitie vereist om deze te implementeren. We moeten kiezen voor solidariteit, niet voor onverschilligheid, zodat het recht op huisvesting voor iedereen eindelijk realiteit wordt.