Dakloosheid neemt overal in Europa toe, met bijna 1,2 miljoen mensen zonder thuis. Toch is er een beleid dat in veel landen goed werkt: housing first. In de jaren 90 kwamen de eerste projecten op in New York, VS.
Het principe van Housing First
Housing First betekent ‘woonst eerst’. In België gaat het erom dakloze mensen, die het verst van woonst verwijderd zijn, opnieuw te huisvesten. Toegang tot woonst is onvoorwaardelijk en heeft de hoogste prioriteit. Tegelijkertijd zorgt sociale begeleiding voor meer stabiliteit in de woonst. Woonst is de basis om te kunnen stabiliseren, zodat je voor jezelf kunt zorgen, kunt uitrusten, kunt koken, sociale contacten kunt leggen, enz.
Een veelbelovend Belgisch experiment
In België is het experiment Housing First Belgium in 2013 van start gegaan in de grote steden van het land, met bemoedigende resultaten. Gemiddeld blijft 90% van de mensen die een nieuwe woonst hebben gekregen, na twee jaar in die woonst wonen. Dit gebeurt door het zich eigen maken van de woonst en zelfstandig omgaan met de huur. Bovendien is Housing First geen duur beleid: iemand een nieuwe woonst geven is vaak goedkoper dan hem of haar op straat laten leven.
Een grote uitdaging: toegang tot woonst
Veel verenigingen en overheden passen vandaag de dag Housing First toe in het hele land. Straatverplegers heeft sinds 2019 een vestiging in Luik, waar het dakloze mensen herhuisvest. Maar in het Waalse Gewest, net als in Brussel, stuit Housing First op een groot obstakel: de toegang tot woonst. De huurprijzen stijgen, discriminatie bij het huren van een woning blijft bestaan en betaalbare woningen worden schaars.
De sleutelrol van sociale huisvesting
De sociale huisvesting is de meest geschikte manier om dakloze mensen, die vaak een uitkering ontvangen, te herhuisvesten. Toch blijven velen op de wachtlijsten staan, wat het werk van verenigingen zoals Straatverplegers bemoeilijkt.
Naar quota voor sociale woonst voor dakloze mensen
Om dit probleem aan te pakken, is in Brussel een quotum voor sociale woonst voor dakloze mensen ingevoerd: tegen 2027 moet 6% van de sociale woonst voor deze groep bestemd zijn. In Wallonië kunnen sociale huisvestingsmaatschappijen, met toestemming van de Waalse Huisvestingsmaatschappij, woonst reserveren voor Housing First. Maar er is geen quotum opgelegd: in 2025 waren er slechts 61 woonst beschikbaar. Het zou echter essentieel zijn om een quotum vast te stellen om de continuïteit van het werk van verenigingen en sociale steunpunten te garanderen.
Modulaire woningen: een mogelijkheid om te onderzoeken
Er zijn nog andere mogelijkheden, zoals modulaire woningen. Deze woningen zijn snel te bouwen en goedkoop, hebben lage huurprijzen, lage kosten en zijn makkelijk te onderhouden. Ze zijn vooral geschikt voor mensen die gemarginaliseerd zijn of op zoek zijn naar rust.
Er zou een project komen in het kader van het Territoire Zéro Sans-Abrisme in Luik, maar dat ging niet door omdat er geen grond beschikbaar was. In Verviers loopt een soortgelijk project tegen dezelfde problemen aan. Hoewel de Waalse regionale beleidsverklaring deze aanpak steunt, blijven sommige gemeenten terughoudend om dit soort initiatieven toe te staan.
Concrete maatregelen voor toegang tot woning
De Onkelinx-wet: een vergeten instrument
Ten slotte bestaat er al meer dan 30 jaar een andere mogelijkheid om woonst te vinden, die echter niet echt wordt toegepast: de zogenaamde “Onkelinx-wet”, die het mogelijk maakt leegstaande gebouwen te vorderen om dakloze mensen te huisvesten. In Luik bijvoorbeeld zijn er naar schatting minstens 2000 leegstaande woonst. Toch maken de gemeenten geen gebruik van deze wet, tot grote ergernis van de sector die strijdt om een einde te maken aan dakloosheid.
Het einde van dakloosheid: een haalbare ambitie met woonst
Het einde van dakloosheid is mogelijk. Het vereist ambitieuze beleidsmaatregelen, die niet per se de duurste hoeven te zijn, om toegang tot woonst te garanderen, vergezeld van sociale begeleiding. De hefbomen bestaan al. Het is te hopen dat de gemeenten en regio's deze ambitie delen: een einde maken aan dakloosheid tegen 2030.