Als er al iets in mijn werk is dat ik moeilijk kan verwerken, dan zijn het wel de overlijdens.
Als één van onze patiënten ons verlaat, moeten we hun dossier afsluiten en doorgaan met de andere patiënten. Dat is een moeilijk faze, maar dat is nu eenmaal de praktische werkelijkheid. Hoe je al de frustratie en vragen die dat opwerpt moet verwerken, dat leer je niet op school.
Gelukkig krijgen we veel steun van collega’s en ook van het Collectief Straatdoden als we de begrafenissen moeten organiseren.
Bij de begrafenis van een patiënte, enkele maanden geleden, was ik onder de indruk van het aantal aanwezige personen. Ik dacht dat ik alleen zou zijn met de vrijwilligster die haar als begeleidster ieder week bezocht. Maar in werkelijkheid waren er een twintigtal familieleden aanwezig om haar naar haar laatste rustplaats te begeleiden.
Ik heb me toen afgevraagd of mijn aanwezigheid wel gerechtvaardigd was.
Liefste patiënten, weliswaar ben ik maar een sociaal werkster die jullie een tijdlang begeleidt, maar jullie zijn voor mij niet alleen maar dakloze mensen die ik bij allerlei procedures help. Jullie zijn mensen die deel uitmaken van mijn dagelijkse leven. En als jullie plotseling heengaan, is dat altijd een hele schok. In de loop van onze contacten onstaat een band. Of die wel of niet gecompliceerd is, doet er niet toe, jullie hebben altijd een plaats in mijn hart.
Hoe moet ik met die emotie omgaan?
Ik denk dat de vragen waarop nooit een antwoord komt, het moeilijkst te verwerken zijn.
“Als jullie leefomstandigheden anders waren geweest, leefden jullie dan nog? Als de deuren van de administratieve instanties makkelijker waren opengegaan, leefden jullie dan nog? Als de toegang tot de zorgverlening en de instellingen minder gecompliceerd en uitputtend was geweest, leefden jullie dan nog? Als jullie ondersteunend netwerk niet uiteen was gevallen, leefden jullie dan nog? Als iemand de tijd had genomen naar jullie te luisteren, jullie de weg te wijzen, te begeleiden, eerder te contacteren… leefden julie dan nog? Enzovoort.”
Voortaan ben ik bij ieder telefoontje een beetje bevreesd voor slecht nieuws. De dood blijft present in mijn werk - en zal mij steeds tussen aanvaarding en verontwaardiging heen en weer blijven slingeren.
Dit verhaal raakt u?
(*) We stellen alles in het werk om de privacy van onze patiënten te beschermen en ons beroepsgeheim te respecteren. Toch willen we getuigen hoe onze patiënten moeten overleven en hoe we samen aan hun re-integratie werken. Daarom zijn namen van personen en plaatsen weggelaten of veranderd en reële situaties in een andere context geplaatst. Er is geen rechtstreeks verband tussen de mensen op de foto’s en het hier bovenstaande verhaal.